بسم الله الرحمن الرحیم
خداوند در بین ماه های ماه مبارک رمضان را برگزیده است و در بین روزهای این ماه شریف، شب قدر را برگزیده است. شب نزول قرآن است و عبادت هم در این شب، مضاعف اجر و پاداش دارد.
بهترین وقت عبادت در صیام لیلة القدر است با فضل تمام
بُد شب احیا شب خیر و امید هم برات و هم نجات و هم نوید
رحمت است و مغفرت یکسر تمام کسب هر فیض و فضیلت در مقام
نور بود از سر به پا مستور بود دیده ی نا اهل از آن کور بود
باز گردد هر دری در آسمان دعوت آید از خدای مهربان
بس مبارک بوده امشب با یقین نازل آیدهر ملک سوی زمین
تنگ گردد، صحن گیتی بر ملک رشک برده بر زمین امشب ملک
زان که امشب، طاعت اندر خاکدان بهتر و برتر بود از آسمان
لیلة القدر است و شبهه به دهر افضل و اعلی بود، مِن الف شهر
شب قدر شبی است که پیامبر ص رخت خواب را جمع می کرد، خود را برای عبادت مهیّا می نمود و در مسجد به اعتکاف می پرداخت.
شبی که امام زین العابدین ع و فخرالساجدین در دعای شریف ابوحمزه ی ثمالی عبادت در آن را از خدای خویش خواستار شده و خواست مومنان نیز در ادعیه ی روزانه ی ماه رمضان همین است.
حضرت فاطمه ی زهرا س هم نمی گذاشت فرزندانش در این شب با شرافت بخوابند؛ هر وقت خواب بر یکی از آنها غلبه می کرد ، مقداری آب به صورت او می پاشید.
شبی که پیامبر ص در باره اش فرمود:
إنَّ الشّیطان لا یَخرجُ فی هذه اللیلةَ حتّی یُضیءَ فَجرَها و لا یَستطیعُ أن یُنالَ اَحداً بخبل أو داءٍ أو ضربٍ مِن ضروبِ الفسادِ و لا یُنفذُ فیها سحر ساحرٍ. یعنی: شیطان در این شب بیرون نیاید تا آنکه صبح طلوع کند و قدرت آسیب رساندن به کسی را ندارد و سحر هیچ ساحری در این شب اثر نکند.
شب قدر شبی است که لسان الغیب حافظ شیرازی آن محرم راز و سر الهی، به هر چه رسیده را از سحر شب قدر می داند، او که دیوانش در کنار قرآن و مفاتیح در هم ی خانه ها موجود است و شورش نه تنها در ایران بلکه جهان شمول است ؛ می گوید :
دوش وقت سحر از غصّ نجاتم دادند و نادر آن ظلمت شب آب حیاتم دادند
چه مبارک سحری بود چه فرخنده شبی آن شب قدر که این تازه براتم دادند
این همه شهد و شکر کز سخنم می ریزد اجر صبری است کز آن شاخ نباتم دادند
در غزلی دیگر می گوید:
هر گنج سعادت که خدا داد به حافظ از یمن دعای شب و ورد سحری بود
در غزل دیگری، شب قدر را شبِ وصل با خلق یکتا می داند:
شب قدر است و طی شد نامه ی هَجر سلاٌ فیه حتّی مطلع الفجر
شبی است که خداوند می فرماید از هزار ماه برتر و بهتر است ، یعنی از عمر یک انسان هم ارزشش بیشتر است؛« لیلة القدر خیرٌ من الف شهر» و شبی است که انجام اعمال عبادی در آن با عبادت هزار ماه برابر است.
شب قدر شبی است که خداوند آنرا در میان شب ها برگزیده:
قال ابو عبدالله ع : قال رسول الله ص : أنّ الله عزوجل اختار منَ الیّام الجمعة و من الشّهور شهر رمضان و من اللیالی لیلة القدر و اختارنی علی جمیع النبیاء و اختار منّی علیًّ و فضّله علی جمیع الوصیاء. یعنی: خداوند از میان ایام روز جمعه را اختیار کرد و در میان ماه ها ماه رمضان را برگزید و در میان شب ها شب قدر را برگزید و پیامبر اکرم را در بین انبیاء ع اختیار کرد و از من - پیامبر - علی ع را برگزید و فضیلت داد بر همه ی اوصیاء.(وسائل الشیعه ج5 ص67)
در روایت دیگری آمده است: شب قدر شبی است که خداوند آن را در میان شب ها برگزید است، همان طور که از بین موجودات، انسان را برگزید و از بین پیامبران حضرت محمد را برگزید و از بین مکاتب و ادیان دین اسلام را برگزید و از بین خانه های روی زمین کعبه را برگزید و از بین سنگ ها حجر الاسود را برگزید و از بین کتب آسمانی قرآن را و از میان راه ها صراط المستقیم و از میان سوره های قرآن یس را و از میان روزهای هفته روز جمعه را و از میان ماه ها رمضان را و از میان بنی هاشم هم هفت نفر را برگزیده است.
شب قدر شب توبه و استغفار و برگشت به خداوند تبارک و تعالی است.
یا رب ز گناه خویش شرمنده منم بر هر چه عقوبت است زیبنده منم
غفّار توئی، غنی توئی، شاه توئی بدکار منم، گدا منم، بنده منم
شب قدر شبی است که همه ی ملائک مهمانت زمین اند: تنزّل الملائکة و الرّوح فیها بإذن ربّهم من کلّ أمر.
شب قدر شبی است که فوق درک بشری است و درک حقیقت آن شب برای انسان های عادّی ، غیر ممکن است.
شب قدر شب انسان کامل و شب کمال انسان است. شب پیامبر است که انسان کامل است و شب به کمال رسیدن انسان است به سبب نزول قرآن در این شب
، چرا که قرآن سبب کمال انسان است.
چرا به شب قدر ، قدر می گوییم؟
در وجه تسمیه ی این شب مبارک به قدر وجوهی را ذکر کرده اند؛ که جمع بین این وجوه هم ممکن است. از آن جمله:
1- چون این شب شب شریفی است، به آن لیلة القدر می گوییم. یعنی شبی که صاحب قدر و منزلت و شرافت است . چرا که خداوند تبارک و تعالی قدر را در آیه ای در این معنی استفاده کرده است: « و ما قدر الله حقّ قدره » یعنی : قدر خدا را چنان که در خور و شایسته ی اوست نشناختند. (حج: 74). چنانکه عرب ها می گویند: فلان له قدر، یعنی فلانی دارای شرافت و عظمت است.
2- چون در این شب فرشتگان زیادی به زمین می آیند و زمین به این خاطر تنگ می شود، لذا آن را شب قدر می نامند. زیرا قدر در آیه ای یه معنای ضیق و تنگی آمده است. و مَن قُدِر علیه رزقه. یعنی: روزی او تنگ شد. شاهدی بر این مدعاست.
3- به معنای شب تقدیر و سرنوشت است. چرا که در این شب امور بندگان تا سال آینده مقدّر می گردد؛ و این وجه را بسیاری از مفسران از جمله علامه طباطبائی استوار دانسته اند.
در تفسیر برهان از امام محمد باقر ع روایت می کند: یُقَدّرُ فی لیلة القدر کلّ شیءٍ یکونُ فی تلک السّنة الی مثلها من قابلٍ ، من خیرٍ و شرّ ، طاعة و معصیة ، و مولودٍ و اجلٍ ، او رزقٍ فما قُدّر فی تلک السیّنةَ و قُضیَ فهو المحتوم و لله عزوجل فیه المشیة؛ یعنی: در شب قدر هر امری از امور بندگان تا شب قدر سال آینده معیّن می گردد ، از خیر و شرّ ، طاعت و معصیت ، ولادت و مرگ و روزی موجودات و هر آنچه در آن سال مقدّر گشته حتمی است و خداوند را در آن مشیّت است.
اگر کسی شب قدر را با توبه و تصمیم بر ترک گناه و عزم بر اجرای احکام نورانی قرآن سپری کرد، مقدرات سال آینده اش به نیکی رقم خواهد خورد، و گرنه در جا خواهد زد و طعم تلخ خسران را خواهد چشید.
امام صادق ع می فرماید: یُفَرّقُ اللهُ فی لیلة القدر ، ما کان من شدّةٍ او رخاءٍ او مطرٍ ؛ بقدرٍ ما یشاءُ الله عزوجل اَن یُقَدّر الی مثلها من قابلٍ ؛ یعنی: خدا در آن شب قدر آنچه از سختی یا خوشی یا باران است به مقداری که تا سال آینده خواهد، معیّن فرماید.
4- و یک قول زیبای دیگری در نام گزاری این شب به شب قدر است که گفته شده:
اَنزلَ فیها کتاب ذو قدر ، الی رسول ذی قدر ، لأجل اُمّة ذات قدر ، علی یدی ملک ذی قدر ؛ یعنی: نازل شده در این شب کتاب صاحب قدر و منزلت ، بر رسول و پیامبر صاحب قدر و والا قدر ، برای امت با قدر و ارزش ، به دست ملائکه ای صاحب قدر .مجمع البیان ج10 ص 518 طبری
5- گفته شده که چون شبی است که در آن شب مقدر شده که قرآن در آن نازل شود.
6- یا از آن رو که هر کس این شب را زنده بدارد و احیا نگه دارد صاحب قدر و منزلت می گردد؛ به لیلة القدر معروف شده است.
چمع بین این وجوه نیز امکان دارد.
فضائل شب قدر؛
1- شب آمرزش گتاهان
رسول الله ص می فرماید: هر کس شب قدر را احیا دارد و مومن باشد و به روز جزا اعنقاد داشته باشد ، تمامی گناهان آمرزیده می شود.
2- شب قدر قلب ماه رمضان است؛
امام جعفر صادق ع می فرماید: از کتاب خدا استفاده می شود که شمره ی ماه های سال نزد خداوند، دوازده ماه است و سرآمد ماه ها ماه رمضان است و قلب ماه رمضان، لیلة القدر است.
3- از هزار ماه بهتر است
لیلة القدر خیر من الف شهر
امام جعفر صادق ع می فرماید: العمل فیها خیرٌ من العمل فی الف شهرٍ لیس فیها لیلة القدر. یعنی: عمل در این شب بهتر است از عمی در هزار شبی که در آن هزار ماه لیلة القدری نباشد.
4- نزول قرآن در این شب
در شب قدر قرآن دفعةً بر پیامبر نازل شده است.
5- نام گذاری یکی از سوره ها به قدر
6- شب مبارک و با برکت ؛ انا انزلناه فی لیلةٍ مبارکة.
التماس دعا توفیق مزید
