شرح دعای روز چهارم رمضان المبارک
بسم الله الرحمن الرحیم
اللهمّ قوّنی فیهِ على إقامَةِ أمْرِکَ واذِقْنی فیهِ حَلاوَةَ ذِکْرِکَ وأوْزِعْنی فیهِ لأداءِ شُکْرَکَ بِکَرَمِکَ واحْفَظنی فیهِ بِحِفظْکَ وسِتْرِکَ یـا أبْصَرَ النّاظرین.
خدایا نیرومندم نما در آن روز به پا داشتن دستور فرمانت وبچشان در آن شیرینى یادت را ومهیا کن مرا در آنروز راى انجام سپاس گذاریت به کـرم خودت نگهدار مرا در این روز به نگاه داریت وپرده پوشى خودت اى بیناترین بینایان.
در این فرصت فراز اول و در باره ی توفیق الهی
اللهم قونی فیه علی اقامة أمرک
در این فراز از دعا از خداوند نیروی انجام دستورات و اطاعت از فرامین الهی را می طلبیم؛ یعنی توفیق خواستن از خداوند متعال
حضرت شعیب ع در جواب قوم خود می گوید: و ما توفیقی الا بالله علیه توکلت و الیه انیب: و توفیق من جز به خدا نیست ؛ بر او توکل کردم و به سوی او باز می گردم.هود 88
امام جواد ع می فرماید: المومن یحتاج الی ثلاث خصال: توفیق من الله و واعظ من نفسه و قبول ممن ینصحه
حضرت علی ع می
فرماید: التوفیق من جذبات الرب یعنی: توفیق از کشش های پروردگار است؛ پس: توفیق
توجه خاصه ی پروردگار به مومن است جهت با میل و رغبت انجام دادن دستورات و فرامین
الهی و اعمال صالحه؛ و ترک محرمات الهی؛ با توفیق الهی انجام دستورات الهی و ترک
محرمات آسان می گردد.
امام باقر در پاسخ به سوال از معنای جمله : لا حول و لا قوة الا بالله - حضرت فرمودند: معناه لا حول لنا عن معصیة الله إلا بعون الله، و لا قوة لنا علی طاعة الله إلا بتوفیق الله عز وجل
یعنی: معنایش این است که ما حول و قدرت روی گرداندن از معصیت خدا نداریم ، مگر به یاری خدا، و قوت و توانایی بر طاعت و انجام دستورات خدا نداریم ، مگر با توفیق خداوند عز و جل.
خداوند در سوره آل عمران آیه 160 می فرماید: إن ینصرکم الله فلا غالب لکم و إن یخذلکم فمن ذا الذی ینصرکم من بعده و علی الله فلیتوکل المومنون یعنی: اگر خدا شما را یاری کند هیچ کس بر شما غالب نخواهد شد و اگر وا گذاردتان چه کسی بعد از او شما را یاری خواهد کرد؟ و مومنان باید به خدا توکل کنند.
حضرت جواد الأئمه ع می فرماید: الثقة بالله تعالی ثمن لکل غال و سلم إلی کل عال یعنی: تکیه و اعتماد به خدا بهاء و ارزش و قیمت هر چیز گران بهایی است و نردبان هر بلند پایه گی هست.
توفیق و توکل و تکیه به قدرت خدا فقط؛ کلید های سعادت دنیوی و اخروی هستند.
و یکی از اوامر الهی روزه هست که از خداوند تبارک و تعالی می خواهیم که به ما توفیق انجام روزه واقعی را عنایت بفرماید و قوت و توانایی بر اطاعت همه ی دستورات الهی و قدرت روی گرداندن از معاصی الهی را عنایت بفرماید.
و اذقنی فیه حلاوة ذکرک
حقیقت ذکر
پیامبر اکرم ص می فرماید: من أطاع الله عز وجل فقد ذکر الله و إن قلّت صلاته و صیامه و تلاوته للقرآن ؛ یعنی: هر کس خداوند را اطاعت کند و از او فرمان برد خدا را یاد کرده، هر چند نماز خواندن و روزه گرفتن و قرآن خواندن او اندک باشد.
انواع ذکر
اقسام ذکر به اعتبار فعل ؛ علی ع : الذکر ذکران ذکرٌ عند المصیبة حسنٌ جمیل و أفضل من ذلک ذکر الله عند ما حرم علیک فیکون حاجزاً ؛ یعنی: ذکر دو نوع است، ذکر و یاد خدا در هنگام مصیبت و گرفتاری ها، که نیکو و زیباست ؛ و برتر و افضل از آن ذکر، ذکر و یاد خداوند است در هنگام مواجهه با آنچه بر تو حرام است؛ که این ذکر تو را از ارتکاب به حرام باز می دارد.
اقسام ذکر به اعتبار نیت؛ امام صادق ع می فرماید: الذّکر ذکران: ذکرٌ خالصٌ یوافقه القلب و ذکرٌ صارفٌ ینفی ذکرَ غیره. یعنی: ذکر بر دو گونه است: ذکر خالص که با دل سازگار و همراه است و ذکر باز دارنده که یاد هر کس جز او را از دل می برد.
اقسام ذکر به اعتبار فاعل: یک:ذکر اعضا و جوارحی، دو: ذکر زبانی سه: ذکر جلی چهار: ذکر خفی یا مخفیانه پنج: ذکر قلبی.
در باره ذکر خفی خداوند می فرماید: و اذکر ربک فی نفسک تضرعاً و خفیةً و دون الجهر من القول بالعدو و الآصال و لا تکن من الغافلین. یعنی: و پروردگارت رت در دل خود به تضرع و ترس ، بی آنکه صدای خود را بلند کنی ، هر صبح و شام یاد کن و از غافلان مباش. اعراف 205
پیامبر ص : خیر الذکر الخفی ؛ یعنی: بهترین ذکر ، ذکر خفی و پنهان است.
آثار و ثمرات ذکر
اثرات زیادی در آیات و روایات برای ذکر بیان شده که به چند تا از آنها اشاره می نماییم:
یک: زنده شدن دل، علی ع :فی الذکر حیاة القلوب
دو: دوری شیطان، علی ع: ذکر الله مَطردةُ الشیطان؛ یاد خدا باعث راندن شیطان است
سه: نیکو شدن اعمال، علی ع: من عمّر قلبه بدوام الذکر حسنت افعاله فی السّر و الجهر ؛ هر که دل خویش را با یاد پیوسته خدا آباد کند، در نهان و آشکار نیک کردار شود
چهار: نزول رحمت الهی؛ علی ع: بذکر الله تنزل الرحمة
پنج: رسول الله ص: من أکثر ذکر الله أحبه؛ هر که بسیار به یاد خدا باشد، خداوند دوستش دارد
شش: توجه و یاد خدا نسبت به ذاکر؛ واذکرونی أذکرکم؛ مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم، بقره 152
هفت: آرامش؛ الذین آمنوا و تطمئنُّ قلوبهم بذکر الله ألا بذکر الله تطمئنُّ القلوب ؛ آنان که ایمان آوردند و دل هایشان به یاد خدا آرام می گیرد؛ بدانید که با یاد خدا دلها آرام می گیرد. رعد 28
امام العارفین و زینت عابدین امام سجاد ع در مناجات الذاکرین حقایق زیادی را از ذکر و حقیقت ذکر برای ما روشن می کند :
در این دعا به چهار موضوع اشاره می شود: توفیق و ذکر و شکر و ستار العیوب بودن پروردگار؛
در جلسه قبل به موضوع توفیق الهی و ذکر پرداخته شد.
شکر:
وأوْزِعْنی فیهِ لأداءِ شُکْرَکَ بِکَرَمِکَ
در این فراز از دعا از خداند می خواهیم که ما را مهیا و آماده ی شکر گذاری کند، حضرت سلیمان ع که به سرزمین مورچگان رسید با لشکریان خود که از جن و انس و پرندگان همه بودند، یکی مورچه هشدار داد که به لانه های خود بروند تا پایمال سلیمان و لشکرش نشوند، سلیمان ع شنید فرمود:
فَتَبَسَّمَ ضَاحِکًا مِّن قَوْلِهَا وَقَالَ رَبِّ أَوْزِعْنِی أَنْ أَشْکُرَ نِعْمَتَکَ الَّتِی أَنْعَمْتَ عَلَیَّ وَعَلَى وَالِدَیَّ وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ وَأَدْخِلْنِی بِرَحْمَتِکَ فِی عِبَادِکَ الصَّالِحِینَ؛ یعنی:
پس سلیمان از گفته وى با تبسّم بخندید و (به شکرانه حس کلام و درک مرام او) گفت: پروردگارا، مرا الهام کن که نعمتى را که بر من و بر پدر و مادرم ارزانى داشتهاى سپاسگزارم و عملى شایسته که تو آن را بپسندى به جا آورم و مرا به رحمت خویش در زمره بندگان شایستهات در آر. سوره نمل آیه 19
حقیقت شکر چیست؟
در کوتاه سخن شکر هر نعمت یعنی به کار بستن آن نعمت در جایی که خداوند آن را قرار داده است؛ و سر اینکه حضرت سلیمان نبی ع و پیامبر اکرم ص در این دعا از کلمه ی أوزعنی استفاده کرده همین نکته است، چونکه شکر اگر فقط به زبان بود دیگر نیازی نبود که بفرماید که ما را برای چنین کاری آماده کن و مهیا کن.
مثلاً شکر نعمت زبان سالم فقط به این نیست که بگوییم خدایا شکرت که از نعمت زبان برخوردارمان کردی، ولی بعد مثلاً غیبت هم بکنم، یعنی شکراز این نعمت که بتوان غیبت کنم؟! بلکه به این است که حقوق زبان و فرایض زبان را عمل کنیم و آن را از نافرمانی و معصیت الهی دور بداریم. در رساله حقوق امام سجاد ع برای تک تک اعضا و جوارح و بعضی نعمت های دیگر حقوقی بیان فرموده اند. و فریضه ی اعضا و جوارح را هم جستجو نمایید.
امام علی ع : شکر کل نعمة الورع عن محارم الله؛ یعنی: شکر هر نعمتی ، پرهیز کردن از حرام های خداوند است.
شکر هر نعمت معرفت آن نعمت است؛ امام صادق ع : من انعم الله علیه بنعمة فعرفها بقلبه، فقد أدّی شکرها؛ یعنی: کسی که خداوند نعمتی به او ارزانی دارد و در دل آن را به عنوان نعمت خدادادی بشناسد ، هر آینه شکر آن نعمت را گزارده است.
آثار شکر چیست؟
ثمرات شکر زیاد است که به چند مورد اشاره می شود:
1- افزایش و فزونی نعمت؛ خداوند در قرآن در این مورد می فرماید:
وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّکُمْ لَئِن شَکَرْتُمْ لأَزِیدَنَّکُمْ وَلَئِن کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِی لَشَدِیدٌ
و (به خاطر آرید) زمانى که پروردگارتان اعلام کرد که اگر شکر گزارید حتما بر (نعمتهاى) شما مىافزایم، و اگر کافر شدید یا ناسپاسى کردید البته عذاب من بسیار سخت است. سوره ابراهیم آیه 7
رسول الله ص: ما فتح الله علی عبد باب شکر فخزن عنه باب الزیاده؛ یعنی: خداوند در شکر را بر بنده ای نگشود که در فزونی را بر او ببندد.
2- رستگاری و سعادت؛ خداوند می فرماید:
وَاذکُرُواْ إِذْ جَعَلَکُمْ خُلَفَاء مِن بَعْدِ قَوْمِ نُوحٍ وَزَادَکُمْ فِی الْخَلْقِ بَسْطَةً فَاذْکُرُواْ آلاء اللّهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ
و به یاد آرید هنگامى که او شما را جانشینانى (در روى زمین) پس از قوم نوح قرار داد و شما را در آفرینش جسم و نیروهاى بدن فزونى بخشید. پس نعمتهاى خدا را به یاد آرید، باشد که رستگار گردید. سوره اعراف آیه 69
3- خشنودی و رضایت پروردگار ؛ خداوند در این باره می فرماید: إِن تَکْفُرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ عَنکُمْ وَلَا یَرْضَى لِعِبَادِهِ الْکُفْرَ وَإِن تَشْکُرُوا یَرْضَهُ لَکُمْ اگر کفر بورزید بىتردید خداوند از شما بىنیاز است و (به او ضررى نمىزنید لکن از روى رحمت) کفر را بر بندگانش نمىپسندد، و اگر شکرگزارید آن را براى شما مىپسندد. سوره زمر آیه 7
4- رفع عذاب الهی؛
مَّا یَفْعَلُ اللّهُ بِعَذَابِکُمْ إِن شَکَرْتُمْ وَآمَنتُمْ وَکَانَ اللّهُ شَاکِرًا عَلِیمًا
اگر شکرگزارى کنید و ایمان آورید، خدا به عذاب شما اقدام نمىکند که خداوند حقشناس آگاه است. سوره نساء آیه 147
5- ترک گناه و فساد؛
وَاذْکُرُواْ إِذْ جَعَلَکُمْ خُلَفَاء مِن بَعْدِ عَادٍ وَبَوَّأَکُمْ فِی الأَرْضِ تَتَّخِذُونَ مِن سُهُولِهَا قُصُورًا وَتَنْحِتُونَ الْجِبَالَ بُیُوتًا فَاذْکُرُواْ آلاء اللّهِ وَلاَ تَعْثَوْا فِی الأَرْضِ مُفْسِدِینَ
و به یاد آرید هنگامى که شما را جانشینانى پس از قوم عاد قرار داد و شما را در روى زمین جاى داد که از مواضع هموارش قصرها (ى تابستانى) مىسازید و از دل کوهها تراشیده خانهها (ى زمستانى) مىسازید پس نعمتهاى خدا را متذکر شوید و در روى زمین تبهکارانه به فساد برنخیزید. سوره اعراف آیه 74
شکر از منظر دیگر
امام رضا ع : من لم یشکر المنعم من المخلوقین لم یشکر الله عز وجل؛ یعنی: هر که در قبال خوبی مردم تشکر نکند، از خداوند هم تشکر نکرده است.
امام سجاد ع : أشکرکم لله أشکرکم للناس؛ یعنی: سپاسگزارترین شما ، سپاسگزارترین شما از مردم است.
در این دعا به چهار موضوع اشاره می شود: توفیق و ذکر و شکر و ستار العیوب بودن پروردگار و نگهداری از افتادن به گناه
در دو پست قبلی به موضوعات توفیق الهی و ذکر و شکر مختصراً پرداخته شد.
واحْفَظنی فیهِ بِحِفظْکَ وسِتْرِکَ
ستارالعیوب
خداوند اگر ستار العیوب نبود ما از رسوایی باید چه می کردیم.
اما روز قیامت یوم تبلی السرائر هست؛ در آن روز که یوم البروز و یوم الظهور است اسرار درون آشکار می شود؛ در آیه 41 سوره الرحمن نیز آمده: یعرف المجرمون بسیماهم؛ یعنی: در قیامت مجرمان از چهره هایشان شناخته می شوند.
در سوره مبارکه عبس خداوند می فرماید:
وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ مُّسْفِرَةٌ (38) ضَاحِکَةٌ مُّسْتَبْشِرَةٌ (39) وَوُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ عَلَیْهَا غَبَرَةٌ (40) تَرْهَقُهَا قَتَرَةٌ
لینکدین