اسباب آمرزش | قسمت اول

اسبــــاب آمــــــــرزش

قسمت اول

مقدمه

خیز، ای بنده ی محروم و گنهکار، بیا

یک شب ای خفته ی غفلت زده بیدار بیا

فرصت از دست مده، می گذرد این لحظات

منشین غافل و بی حاصل و بیکار بیا

فقط پیامبران الهی و معصومین و اولیای مقرب الهی گناه نمی کنند، و از خطا و اشتباه و معصیت و گناه مصون هستند. ولی از هر گناه کاری بیشتر به درگاه الهی توبه و انابه و استغفار داشته اند. درباره حضرت ایوب علیه السلام خداوند در قرآن می فرماید: " إنّا وجدناه صابراً نعم العبد إنّه أوّاب " یعنی: ما او را شکیبا یافتیم چه نیکو بنده ای به راستی او بسیار توبه کار بود. و در آیه ای دیگر می فرماید: " و وَهَبنا لداودَ سلیمانَ نِعم العبد إنّه أوّاب " یعنی: و سلیمان را به داود بخشیدیم چه نیکو بنده ای به راستی او بسیار توبه کار بود. و از رسول خدا و ائمه معصومین علیهم السلام دعاهای زیادی مبنی بر بخشش از انواع گناهان وارد شده که دعای کمیل از امیر مومنان علیه السلام و مناجات التائبین از امام سجاد علیه السلام بیشتر معروف هستند و زمزمه ی لب متوجهین درگاه الهی هستند. البته پیامبران الهی و معصومین علیهم السلام با توبه و ستغفار چند هدف داشته اند: 

لطفاً برای مشاهده همه نوشتار بر روی  ادامه مطلب  کلیک  کنید  

- تعلیم و تربیت: آنها با توبه و استغفار چگونگی توبه از گناهان را به مردم می آموختند و یا در لابلای دعاها و مناجات خود درباره انواع گناه و اثرات آنها هشدار میدادند. مثل امیر مومنان در دعای کمیل که می فرمایند: "اللهم اغفر لی الذنوب التی تهتک العصم"؛ پروردگارا گناهانی که پرده ی حیا و پاکی را می درد ببخش و بیامرز. "اللهم اغفر لی الذنوب التی تنزل النقم"؛ پروردگارا گناهانی که بدبختی ها و بلاها و نقمت فرو می آرند ببخش و بیامرز. "اللهم اغفر لی الذنوب التی تغیّر النعم"؛ پروردگارا گناهانی را از من ببخش و بیامرز که باعث تغییر نعمت به نقمت و گرفتاری می شوند. و همچنین گناهانی که باعث حبس دعا و یا نزول بلا را در این دعای شریف به ما گوشزد می فرماید. و یا امام سجاد علیه السلام در اولین مناجات از پانزده مناجات که مناجات التائبین هست به ما یاد آور می شوند که گناهان لباس خواری و ذلت و کشنده ی قلب و دل و ... هستند. (نظر ملا محمد مهدی نراقی هم درباره ی توبه پیامبران و معصومین علیهم السلام تعلیم و تربیت مردم است.)1

- برگشتن و توجه به خدا: حسنات الابرار سیئات المقربین، نیکی های خوبان بدی های مقربین درگاه الهی است. با توجه به این جمله پیامبران و امامان با توبه تنها قصد آموزش مردم نداشته اند، بلکه توبه می کردند ولی نه از گناه بلکه از هر کاری مادی که لازمه ی بودن در دنیای مادی است، اما دور از شأن آنها بود توبه می کردند. اما سجاد علیه السلام در مناجات الذاکرین اینگونه با خدای خود راز و نیاز می کند: "استغفرک من کل لذة بغیر ذکرک، و من کل راحة بغیر اُنسک و من کل سرورٍ بغیر قربک و من کل شغلٍ بغیر طاعتک"2 البته می شود گفت همین هم برای آموزش باشد. (نظر خواجه نصیر الدین طوسی درباره ی توبه پیامبران و امامن، توبه ی اینچنینی است.)3
با توجه به توبه و استغفار پیامبران و معصومین بایّ نحوٍ کان، تکلیف ما، که از افتادن به خطا و نسیان و گناه و معصیت در امان نیستیم، روشن می شود. ما ممکن الخطاء هستیم.
آن کیست که بی جرم و گنه زیست بگو بی جرم و گنه در جهان کیست بگو
من بد کنم و تو بد مکافات کنی پس فرق میان من و تو چیست بگو؟9
حال باید ببینیم چه راه هایی برای جلب آمرزش و غفران الهی وجود دارد. معمولاً وقتی حرف از آمرزش و عفو الهی به میان می آید، اذهان متوجه اثر توبه و استغفار می رود؛ اما با تحقیق و جستجو در آیات و روایات و کتب اخلاقی بزرگان، تقریباً بیست راه و سبب برای آمرزش از گناهان و معاصی، خداوند مهربان و بخشنده برای بندگان مذنب و عاصی خود، قرار داده است.
یک نکته ی دیگر هم قبل از برشماری و توضیح اسباب آمرزش قابل تذکر هست و آن هم این که، این اسباب گاهی فقط پوششی بر گناه ما می گذارند و گاهی گناهان ما را از پرونده ی اعمال ما پاک می کنند و گاهی هم گناه و بدی های ما را تبدیل به نیکی ها و حسنات می کنند. مثلاً در این آیه می خوانیم: "واعفُ عنّا واغفر لنا و ارحمنا "4؛ مراتب بخشش الهی، به همین ترتیب است که در آیه آمده است. با "عفو" خداوند عذاب و عقاب گناه را برمی دارد فقط و با "غفران" گناه را در پرونده ی اعمال می پوشاند و آثار منفی که آن گناه بر زندگی او می گذارد را برطرف می کند و در رتبه و مرحله ی بالاتر به توسط اعمال بنده، او را شامل "رحمة" بی کران خود می کند و سیّئات او را تبدیل به حسنات می کند. همه بسته به نوع عمل بنده است.
إن شاء الله با توفیقا الهی به این اسباب آمرزش که حدوداً بیست تا هستند خواهیم پرداخت.

- توبه
"یا ایّها الّذین آمنوا توبوا الی الله توبةً نصوحاً عسی ربّکم أن یُکفّر عنکم سیّئاتکم"5
یعنی: ای کسانیکه ایمان آورده اید به درگاه خدا توبه کنید توبه ای خالص، امید است با این کار پروردگارتان گناهانتان را ببخشد.
مقام توبه کننده در نزد خداوند؛
تائبم بگشا به رویم باب را دوست می دارد خدا توّاب را
رسول خدا می فرماید: "لَلّهُ أفرح بتوبة عبده من العقیم الوالد و من الضّال الواجد و من الظّمآن الوارد."6 یعنی: خداوند از توبه ی بنده ی خویش بیش از نا زایی که بچه دار بشود و گم کرده ای که بیابد و تشنه ای که به آب درآید خرسند و خوشحال و شاد می گردد.
این نشان دهنده ی مقام تائب در نزد خداوند است. که در قرآن می فرماید: "إنّ الله یُحبّ التّوابین و یُحبّ المتطهّرین"7 یعنی: همانا خداوند توبه کنندگان را دوست دارد، و پاکان را نیز دوست دارد. نفرمود تائبین فرمود توّابین، صیغه ی مبالغه است یعنی زیاد توبه کننده، کسانی که زیاد به سوی خداوند بازگشت دارند، چه گناه کرده باشند و یا نکرده باشند. خدا توبه کننده را در کنار پاکان قرار داده و نسبت به آنها ابراز محبّت کرده است.
نخستین گام برای نجات، توبه از گناه است.8
در قرآن کریم بیش از هشتاد بار از توبه سخن به میان آمده است.
ارکان توبه پنج چیز است: ترک گناه، پشیمانی، تصمیم بر ترک در آینده، جبران گذشته و استغفار.

این مطلب در نشریه و سایت رایحه مهر
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1- ملا محمد مهدی نراقی، جامع السعادات، ج3، ص81
2- مفاتیح الجنان، مناجات خمسه عشر، مناجات الذاکرین
3- جعفر سبحانی، منشور جاوید،ج8،ص228
4- بقره، 286
5- تحریم، 8
6- کنز العمال،
7- بقره، 222
8- نمونه، ج24، ص289
9- فخرالدین عراقی، دیوان اشعار